ARHEOLOŠKA NALAZIŠTA

 

DION
Dion je u proslosti bio poznat po stratioloskom polozaju i jedna je od najpoznatijih makedonskih gradova-drzava. Thukidid u svojim zapisima prvi put navodi postojanje Diona. Grad su verovatno osnovali Peraivi iz Thesalije, posvecen bogu Dia-Zevs (po istoricaru Dimica). Odatle i poreklo samog imena. Svake godine organizovane su “Dia”, sa centralnim dogadjajima u hramu posvecenog bogu nad bogovima. U Dionu su odrzavane i Olimpijske igre, slavljene pobede ali i obredi zrtvovanja. Stanovnici su sebe nazivali Dioi, Dieis i Diastai. Prvi mesecu u makedonskom kalendaru nazvan je Dios. Grad je povezan takodje i sa Orfejem, koji je, po legendi, ovde ubijen od strane zena Dia (Zevsa), pa je na tom mestu postavljena kamena urna sa njegovim posmrtnim ostacima.
Rusevine grada nalaze se na udaljenosti od oko 4km od mora. Arheoloska istrazivanja su zapoceta 1928 ali su se 1973 nastavila pod budnim okom poznatog profesora i arheologa Dimitrisa Pantermali. Iskopavanja su donela na svetlost dana hram Iside i ostalih bogova Egipta, mali hram posvecen Ipolimpidi Afrodite, najstariji hram Dimitre, amfiteatar iz doba Filipa Petog, Rimski amfiteatar iz 2-og veka, stadion, “kucu” boga Dionisa sa predivnim mozaicima, groblje, prodavnice, kamene stubove hrama boga Dia(Zevs), konzervatorijum, zidove grada, muzicke instrumente (hidraulis, vrsta duvackog instrumenta) i kupatila. Na mesto izgradnje hrama boga Dia (Zevsa) ukazali su “bozji znaci”- kristalna, izvorska voda i staro (vekovno) drvece koje u toku letnjih oluja pogadjaju munje. Sledeci tradiciju po kojoj kralj Thesalije Devkalion, prvi postavlja zrtveni oltar u cast boga Dia (Zevsa) u Dionu, Makedonci pretvaraju grad u verski centar.
Muzej u Dionu svecano je otvoren 1983 godine i uglavnom izlaze eksponate koji su pronadjeni u Dionu ali i sa Olimpa i drugih delova Pierie, kao sto je Pidna i Ritini. Eksponati su izlozeni na tri sprata, po istorijskim periodima i mestima gde su pronadjeni. U izlozbenom prostoru naci cete statue, zavetne i pogrebne spomenike, arhitektonske detalje, novac kao i ostale mnogobrojne eksponate koji su otkriveni na mestu hrama, toplih kupatila i groblja, ali i eksponate koji su u tadasnje vreme bili u svakodnevnoj upotrebi stanovnika grada Dion.

LIVITHRA
Livithra ili Leivithra,je mesto u blizini Olimpa u kome su, po mitologiji, Muze sahranile Orfeja.  Uzevsi u obzir da su Muze obozavale ovaj predeo, na starogrckom je i njihovo ime bilo Livithrides. Po mitu, Muze su sakupile delove Orfejevog tela i sahranile ga u Livithri, u podnozju Olimpa, gde su ptice uvek pevale na njegovom grobu. O tome pisu Pavsanijas, Stravonas, Apollonio Rodio i ostali.
Starogrcki pripovedac i putnik Pavsanias navodi u zapisima da je  Livithra unistena u poplavi. Po jednom prorocanstvu, grad bi unistila divlja svinja, u trnutku kad suncevi zraci obasjaju Ofejeve ostatke koji su bili postavljeni u urni na stubu. Stanovnici Livithre  nisu obratili paznju verujuci da im ne moze nauditi jedna takva zivotinja te ostavise nezasticen Orfejev grob. Kad su  pastiri greskom oborili stub, urna se otvorila te je bog Dionis poslao, u znak kazne, jaku oluju. Tada je reka Sis (na starogrckom divlja svinja) nabujala unistavajuci grad i odnela sa sobom stanovnike i zivotinje koje su gajili.
U Livithri su postojali izvori i spomenici posveceni Orfeju i nimfama (muze). Polozaj ovog starog grada otkriven je u arheoloskim iskopavanjima u blizini Olimpa, na mestu Valtos, nadomak Leptokarije. Takodje je odkriveno i groblje iz bronzanog doba. U blizini, ali na vecoj nadmorskoj visini na Olimpu, pronadjeni su delovi poplocanog puta. Arheoloski lokalitet obuhvata grad, citadelu  i groblje-mesto sahrane mitskog Orfeja. 

VERGINA
Arheolozi su pokazali interesovanje za brda oko  Vergine jos og 1850 godine, verujuci da se tamo nalaze pogrebni spomenici. Iskopavanja su zapoceta 1861 godine pod budnim okom Francuskog arheologa Leon Heuzey, koga je u radu podrzavao Napoleon Treci. Pranadjeni su delovi velikog objekta na mestu Agia Triada, za koji se smatralo da je letnja kraljevska palata. Ipak, zapoceta iskopavanja su zaustavljena zbog straha od sirenja malarije.
1937 godine Aristotelov Fakultet u Solunu, inicijativom profesora K. Romeos, odlucuje da pokrene u Vergini arheoloska iskopavanja za obuku studenata. Profesor K. Romeos uspeo je da otkrije veci deo pomenute kraljevske palate kao i jednu makedonsku grobnicu, koja dobija ime po profesoru “Romeova grobnica”.  Medjutim, iskopavanja se opet prekidaju zbog grcko-italijanskog rata, 1940 godine. Po zavrsetku rata, iskopavanja se opet nastavljaju u periodu izmedju 1950 i 1960 godine, kad na svetlost dana dolazi i preostali deo kraljevske palate. Poznati arheolog Manolis Andronikos, verujuci da brdo pod imenom “Megali Toumpa” (Veliki Nasip) krije grobnice Makedonskih Kraljeva, 1977 godine pokrece istarzivanja u trajanju od 6 nedelja. Otkriva 4 netaknute grobnice. Jos tri su pronadjene 1980 godine. Istrazivanja su nastavljena tokom perioda od 1980 do 1990 godine. Andronikos je sa sigurnoscu tvrdio da su pronadjene grobnice Makedonskih Kraljeva, ukljucujuci i grob Filipa Drugog, oca Aleksandra Velikog, jedne od njegovih supruga, kao i grob sina Aleksandra Velikog-Aleksandra Cetvrtog Makedonskog.  Potvrda o velikom otkricu stigla je od strane mnogobrojnih arheologa ali i grcke vlade. Medjutim, postoje arheolozi koji sumnjaju u verodostojnost otkrica i tvrde da je to grobnica Filipa Treceg, polubrata Aleksandra Velikog. Jedan drugi deo arheologa tvrdi da se ne radi o kraljevskim grobnicama ali o grobnicama znacajnih Makedonaca velikodostojnika (vojnih zapovednika) koji su se obogatili u ratnim pohodima Aleksandra Velikog u Aziji. Ako je to zaista grob  Filipa Treceg,  onda oruzje i oklop  koji su u grobnici otkriveni pripadaju Aleksandru Velikom koje je Filip Treci, nakon smrti Aleksandra Velikog, doneo po povratku u Makedoniju.
Na zlatnoj urni u kojoj je Adronikos indentifikovao posmtne ostatke Filipa Drugog, nalazi se Sunce Vergine, koje je usvojeno kao simbol grcke Makedonije. Veliki broj umetnickih dela  konacno su izneta na svetlost dana, vecina od cistog zlata, ukljucujuci i zlatnu urnu sa posmrtnim ostacima Filipa Drugog i njegovu zlatnu, hrastovu krunu. Pronalasci se od 2000 godine nalaze u muzeju arheoloskog nalazista, postavljenog u samom brdu. 1996 godine objavljeno je  da se arheolosko nalaziste nalazi pod zastitom UNESCO.  Najznacajniji spomenici koji mozete posetiti su: kraljevske grobnice, kraljevska palata, pozoriste, grobnice Timvon, svetiliste Evklias, citadela i gradski zidovi.